Wat is gezondheid?

De psychiatrie is een onderdeel van de gezondheidszorg. Het heeft dus te maken met gezondheid en met zorg. Wat bedoelen we met het begrip gezondheid. Even googelen levert o.a. op;

WHO 1948: Gezondheid is een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welzijn en niet slechts de afwezigheid van ziekte of andere lichamelijk gebreken

inmiddels is deze definitie enigszins uitgebreid tot: 'Health as the ability to adapt and to self manage, in the face of social, physical and emotional challenges

even verder kijken en je komt op een pagina met 15 definities van gezondheid In nagenoeg alle definities wordt het begip toestand van volledig welzijn gebruikt.

Het is duidelijk dat een eenduidige definitie van gezondheid moeilijk te geven is. Van de andere kant, als je iemand vraagt of hij zich gezond voelt, kan hij dat meestal wel met ja of nee beantwoorden. De subjectieve kant van het begrip is makkelijker dan de objectieve kant. Want hoe kan ik als waarnemer vaststellen hoe het met de gezondheid van iemand is gesteld.Het blijkt dan meteen dat elke cultuur daar zijn eigen begrippenstelsel stelsel in hanteert met de daarbij horende medische theorieen en geneesmethodes. Voor het gemak noem ik even de belangrijkste systemen die we kennen

1. De westerse geneeskunde. In deze opvatting wordt een levend wezen beschouwd als een biologische machine, die behoort te werken volgens chemische, natuurkundige en fysiologische wetten. De processen in deze biologische machine worden beschreven door middel van eendimensionale, causale sequenties. Gezondheid wordt vooral gekoppeld aan de waarde van fysieke parameters: de resultaten uit foto's, labwaarden, en andere te meten grootheden. Afwijkend is datgene wat buiten een vooraf afgesproken bereik valt. Dit leidt o.a. tot merkwaardige uitspraken als: "we kunnen geen afwijkingen vinden, dus er is niets aan de hand".

2. De chinese geneeskunde, gebaseerd op de Yin en Yang polariteit en de aanname van (onzichtbare) energie banen. Gezondheid hangt samen met een goed evenwicht tussen yin en yang. Een verstoring (ziekte) is vast te stellen aan de hand van lichamelijke symptomen en kenmerken. Het doel van de behandeling is het herstellen van de harmonie

3. De Indiase geneeskunde (ayurveda), een duizenden jaren oud stelsel van concepten dat stevig geworteld is in de Indiase filosofie. Ook dit systeem kent een heel eigen methode van behandelen en diagnostiseren en richt zich op het herstellen van het evenwicht tussen de verschillende elementen in het lichaam (vuur, lucht, water, aarde).

4. Vitalistische benaderingen zoals de homeopathie en de anthroposofie. het uitgangspunt is dat het leven niet alleen als mechanisme of fysico-chemisch proces verklaard kan worden. Er is nog een onstoffelijk, niet rechtstreeks waarneembaar element nodig dat als aansturend principe achter de waarneembare  verschijnselen actief is. 

Zo zijn er gemakkelijk nog heel veel stelsels, filosofieen en methodes te noemen.

De visie die we in onze cultuur hanteren, komt rechtstreeks voort uit de splitsing van geest lichaam die tijdens de verlichting als uitdrukking van het rationele paradigma populair werd. Met het begrip geestelijk heeft men bij dit paradigma altijd veel moeite gehad. Aanvankelijk dacht men dat de geest huisde in een stukje van de hersenen, de epifyse, en daar als een soort tramconducteur de mens bestuurde. later werd gezocht naar anatomische, en chemische correlaten van geestelijke functies, die gelocaliseerd werden in de hersenen. Gaandeweg werd geprobeerd om het menselijk gedrag eveneens in dit chemisch/mechanisch/fysiologische model te trekken. Het hoogtepunt daarvan speelde zich af in het laatste decennium van de vorige eeuw. Parallel met deze ontwikkeling werd de psychiatrische literatuur steeds bloedelozer. De menselijke ervaring als basis voor alles wat met geestelijke gezondheid te maken heeft, blijkt niet in neurotransmitters en statistische gegevens gevat te kunnen worden. Momenteel wordt mede daarom gesproken van een crisis in de psychiatrie. Opmerkelijk is dat onze westerse geneeskunde het enige medische systeem vertegenwoordigt, waaruit de ziel en de spirituele kern van de mens volledig is verdwenen. Het is de uiterste consequentie van een puur materialistische visie. Hiertegenover staat de vitalistische benadering die de kern vormt van de andere genoemde sytemen, en ook van de homeopathie, een offshoot van onze geneeskunde die in het begin van de 19e eeuw, tijdens de hoogtijdagen van het vitalisme, werd ontwikkeld door Samuel Hahnemann. Hij spreekt over een spirituele levenskracht of dynamis als wezenskenmerk van het levende. In de Indiase geneeskunde zien we een parallel met het berip prana, en in de chinese geneeskunde met het begrip Qi of Chi

Een van de nieuwere definities van gezondheid heb ik eerder genoemd:"Gezondheid als het vermogen tot aanpassen en zelfregulatie ten overstaan van sociale, fysieke, en emotionele uitdagingen ". Hier komen twee zeer belangrijke dimensies aan de orde. De eerste is de verwijzing naar de context, waarmee een relationeel aspect wordt geintroduceerd. De tweede verwijst naar een dynamische wisselwerking , er wordt gesproken over aanpassing en zelfregulatie en dat betekent dat gezondheid beschouwd wordt als kenmerk van een biologisch systeem. Het onderscheid tussen lichaam en geest verdwijnt in deze benadering. Dit is het paradigma dat ik probeer uit te werken in mijn huidige opvattingen

Gezondheid is een maat voor het vermogen tot aanpassing en zelfregulatie, en niet een maat voor een toestand

Het maakt een groot verschil of je een mens ziet als een biologische machine of als een biologisch systeem met zelfregulerende eigenschappen. Een belangrijk onderscheid is het optreden van circulaire processen. Daarmee wordt in het kort bedoeld dat de output van een proces tegelijkertijd als input voor hetzelfde proces dient. Een ander kenmerk is dat alle optredende processen elkaar beinvloeden. Deze visie heeft grote gevolgen voor de manier waarop tegen geneeskunde en ziekte wordt aangekeken. Causale verbanden worden vervangen door systeem processen en concepten uit de chaostheorie